Konum ve Kalıntılar
Mersin iline bağlı Erdemli ilçesi sınırları içerisindeki Öküzlü antik yerleşimi, Dağlık Kilikia bölgesinde Elaiussa Sebaste’nin khorasında yer almaktadır ve bugün Kumkuyu (Ayaş) kasabasının yaklaşık 9 km. kuzeyindedir. Yerleşimde, çok sayıda arkeolojik kalıntı tespit edilmiştir ve bunlar Öküzlü’nün Hellenistik Dönemden gelen, Roma ve Geç Antik Dönemde devam eden kırsal karakterine işaret eder. Öküzlü, sahilden iç bölgelere giden rotalar üzerindedir. Bir tepe üzerindeki konumuyla, batısındaki tarım yapmaya elverişli geniş teraslara ve büyük bir çöküntü düzlüğe hakim noktadadır. Bu konum, yerleşimin kırsal karakterini vurgular. Öküzlü yaklaşık 31 ha alana sahip dolin olarak adlandırılan çöküntü bir düzlüğün kenarındadır ve kurulu olduğu tepelik alanın etrafında da geniş tarım teraslarına hakimdir
Öküzlü’nün korunmuş kalıntıları arasında çok sayıda konut vardır. Yerleşimin en dikkat çekici yapısı iyi korunmuş durumdaki Kuzey Kilise’dir. Bununla birlikte, biri yeni tespit edilen iki kilise daha yerleşimde yeralmaktadır. Öküzlü’nün kırsal karakterine işaret eden üç atölye, üretim donanımları ve harman yerleri de tespit edilmiştir. Mezarlar ise bölgedeki kırsal yerleşimlerin karakteristik özellikleridir ve Öküzlü’de lahit ve khomosorium tipli örnekler bulunmaktadır. Ayrıca yerleşimin içerisinde bir antik yolun varlığı da saptanmıştır.
Kalıntılar
Öküzlü’de gerçekleştirdiğimiz araştırmalarda polygonal duvar örgüsüne sahip yapılar tespit edilmesi ve bu duvar tekniğinin Olba bölgesindeki Hellenistik Dönem mimarisinin karakteristik özelliklerinden biri olması, yerleşimin tarihinin Hellenistik Döneme kadar geri gittiğini gösterir. Özellikle akropol olarak adlandırılan alandaki polygonal duvar işçiliğine sahip yapılar buradaki olası bir Hellenistik kuleye işaret eder. Lahitler ise buradaki Roma Dönemi yerleşimi hakkında veri sağlar. Bölgedeki lahitlerin genel olarak bölgede MS 2. yüzyıl ve sonrasında görüldüğü önerilmektedir. Yapılan çalışmalar sonucu elde edilen veriler yerleşimin Geç Antik Dönemde büyüdüğünü ve geliştiğini gösterir. Bu dönemde çok sayıda konutun yanı sıra atölyeler, kiliseler, mezarlar ve bir antik caddenin yerleşime eklendiği tespit edilmiştir. Yerleşim bu dönemde, Elaiussa Sebaste antik kentinin khorasındaki bir kırsal yerleşimdir ve bu durum üretilen malların deniz ticaretiyle dağılımını kolaylaştırmış olmalıdır.
Öküzlü’de tespit edilen kamu ve sivil yapıların dağılımına bakıldığında bir yerleşim planlamasından söz etmek mümkündür. Buna işaret eden en önemli yapı yerleşimdeki kiliselerdir. Kiliselerden birinin yerleşimdeki en yüksek noktaya kurulmuş olması özel bir planlamanın varlığına işaret eder. Antik bir caddenin kiliseler arasındaki bağlantıyı sağlayacak şekilde uzaması ise önemlidir.
Yerleşimdeki konutlar ve atölyelerin dağılımı da planlama hakkında bilgi sağlar. Yerleşimdeki araştırmalarda tespit ettiğimiz konutların arasındaki dar yürüyüş yollarının varlığı, bir sokak planlamasının yapıldığına işaret eder. Yerleşimin sahip olduğu model yerleşimin kuruluşunda bir planlamaya işaret eder ve bu kesin kuralları olan bir planlama değildir. Bu planlama caddeyi, sokakları içermesinin yanı sıra kamu yapısı olan kilisenin, üretim mekanı atölyelerin cadde boyunca yerleştirilmesi gibi özellikleri kapsar. Bu durum aynı zamanda kırsal yerleşimdeki kentsel özellikleri göstermesi açısından önemlidir. Yerleşimde tespit edilen kiliseler, kiliseleri birbirine bağlayan ve yerleşim boyunca uzayan taş döşeli yol ve bazı evler arasında tespit edilen dar sokaklar yerleşimdeki kentsel mimari izleri göstermesi açısından önemlidir. Öküzlü’de yerleşimdeki yapıların birbirleri ile yakınlığı dikkate alındığında, bölgede tespit edilen birçok kırsal yerleşimde olduğu gibi içe dönük bir yapılanmaya sahip olduğu görülür
