Konum ve Kalıntılar
Bölgedeki kırsal yerleşimler içerisinde yer alan Özköy, sahip olduğu arkeolojik kalıntılarıyla, bölgesel yerleşim düzenlemesinin dönemler içerisindeki değişimine veriler sağlayabilecek bir örnek olarak karşımıza çıkar. Burası Dağlık Kilikia Bölgesinin doğusunda Olba Territorium’nun sınırları içerisinde, bugün Mersin ili, Silifke ilçesi Sömek köyü Özköy Mevkiinde yer almaktadır. .
Özköy de Hellenistik Dönemden başlayan ve Roma ve Geç Antik Dönemde de devam eden bir iskanın varlığı izlenebilmektedir ve buna ait çok sayıda arkeolojik kanıt bulunmaktadır. Bunlar arasında Hellenistik Dönem'e tarihlenen kuleli çiftlik yapıları, Roma Dönemi'ne tarihlenen, çiftlik evi, tapınak mezar, beşik tonozlu aedikula mezar, lahit mezarlar ve Geç Antik Dönem yerleşimine işaret eden kiliseler, zeytinyağı atölyesi ve seramik buluntular öne çıkar. Aynı zamanda, yerleşimde farklı dönemlerde kullanıldıkları anlaşılan çok sayıda tarımsal üretim donanımının bulunması dikkat çeker.
Yerleşimdeki tespit edilebilen en erken yapılar, Hellenistik Döneme ait olması gereken iki kuleli çiftlik yapısıdır ve bunlar yerleşimin batı yamacında, tepenin kuzeyinde ve güneyinde bulunan ve tarımsal üretim yapmaya elverişli geniş alanlara hakim konumda yeralırlar. Bu yapıların, farklı evrelerde onarılarak ya da içlerine yeni odalar eklenerek kullanımlarının devam ettiği anlaşılmaktadır. Dikdörtgen bir plana sahip olan yapılar, birer kule görünümündedirler. Her iki yapı da iki odaya sahiptir ve etraflarını çevreleyen birer avlu duvarları bulunmaktadır. Ayrıca, her iki yapının inşasında polygonal duvar tekniğinin kullanılması, yanlarında sarnıçların ve anakayaya oyulmuş baskı kollu preslerin bulunması, iki yapının diğer ortak özellikleri olarak görülmelidir.
Özköy yerleşiminde Roma Dönemi, daha geniş yayılımlı ve daha zengin arkeolojik buluntuların olduğu bir sürece işaret eder. Bu dönemde, yerleşime eklendiği düşünülen bir çiftlik evinin varlığı önemlidir. Kuleli Çiftlik yapılarından farklı olarak, bu yapının duvarlarının inşasında düzgün kesilmiş dikdörtgen blok taşların kullanıldığı görülür. Plan açısından net bilgiler sunmamasına rağmen yapı taşlarının boyutları ve duvar uzunlukları oldukça büyük bir yapıya işaret eder. Yapının duvarları üzerindeki kemer nişlerinin ve kemer konsolları ikinci bir katın varlığına işaret etmesinin yanısıra, mazgal deliklerinin olması da yapının alt katının depolama amacıyla kullanıldığını gösterir. Üst katının ise ikamet amacıyla kullanılmış olduğu düşünülmelidir. Yapının etrafında ise dağınık durumda, tarımsal üretim amacıyla kullanılan donanımlar ve sarnıçlar tespit edilmiştir.
Bu yapıyla aynı dönemde yapıldığı düşünülen ve tarihlemede kriter olarak kullanılan bir diğer yapı grubu ise mezarlardır. Yerleşimde, Roma Dönemine tarihlenen çok sayıda farklı tipte mezarın tespit edilmiş olması önemlidir. Özellikle çok sayıda mimari parçası bulunan ve tapınak tipli bir mezar olduğu düşünülen anıt mezar, beşik tonozlu aedikula mezar anıtı ve çok sayıda lahit mezar tespit edilmiştir.
Geç Antik Dönem içerisinde Özköy'ün, Hellenistik ve Roma Dönemlerinde sahip olduğu tarımsal kimliğini koruyarak geliştirdiği görülmektedir. Hellenistik ve Roma Dönemlerinde bir çiftlik görünümünde olan Özköy’e bu dönem içerisinde eklenen çok sayıdaki konut ve dinsel yapılar Özköy’ün tarımsal üretime yönelik bir köy yerleşimi halini aldığını göstermektedir. Aynı zamanda yerleşime bu dönem içerisinde eklenen zeytinyağı atölyeleri de yerleşimin tarımsal üretime yönelik karakterini geliştirdiğinin ve çeşitlendirdiğinin kanıtları olarak görülmektedir. Yerleşimde Geç Antik Döneme tarihlenen biri güney tepelik alanın güney yamacında, diğeri ise kuzey tepe üzerinde yer alan iki adet kilise kalıntısına rastlanmaktadır.
